Η ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗς ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ Η...ΣΗΜΑΙΑ .του Π. Ερμείδη

του Παναγιώτη Ερμείδη*
Οταν κάποιοι δεν μπορούν να αρθρώσουν λόγο τότε μιλούν για τη σημαία . Επειδή ρήμαξαν το κράτος δικαίου , αναμασούν τα περί (της δικής τους αντίληψης) αριστείας .
Αυτά λοιπόν που ψηφίστηκαν προχθές, δεν ήταν (μόνο) ο τρόπος που θα βγαίνει αυτός-η που θα κρατάει τη σημαία(που και σωστός παιδαγωγικά είναι και ξεπερασμένος θα λεγα,γιατί αυτή η σαχλαμάρα με τις μαθητικές παρελάσεις κάποια στιγμή πρέπει να τελειώσει) . Αλλα κύρια είναι-ήταν τα παρακάτω .Το νομοσχέδιο δημιουργεί ένα νέο πλαίσιο στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση που βασίζεται στα παρακάτω για τα οποία έγινε εξαντλητικός διάλογος και η έκκληση του Κουλη στους πρυτάνεις έφαγε πόρτα:
 Ενίσχυση των ακαδημαϊκών κριτηρίων για την πρόσβαση στα μεταπτυχιακά και την δωρεάν πρόσβαση των οικονομικά αδύναμων φοιτητών:

• Ενισχύεται η ίδρυση δωρεάν Π.Μ.Σ., αφού προσμετράται θετικά η λειτουργία τέτοιων Π.Μ.Σ. για τη δημόσια επιχορήγηση των ιδρυμάτων.

• Θεσμοθετούνται για πρώτη φορά δωρεάν σπουδές ακόμα και σε ΠΜΣ με δίδακτρα για όσους φοιτητές έχουν ατομικό εισόδημα (εφόσον διαθέτουν) και οικογενειακό εισόδημα που δεν υπερβαίνουν αυτοτελώς το 100% και 70%, αντίστοιχα, του εθνικού διάμεσου διαθέσιμου ισοδύναμου εισοδήματος, σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα κάθε φορά δημοσιευμένα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ.»,

 Ιδρύονται για πρώτη φορά στο πλαίσιο των Α.Ε.Ι., προγραμμάτων διετούς φοίτησης “επιπέδου 5 ως προς την κατάταξη των Ευρωπαϊκών προσόντων” εντός των Α.Ε.Ι. για τους αποφοίτους των Επαγγελματικών Λυκείων με στόχο τη δημιουργία εξειδικευμένου παραγωγικού δυναμικού για τους τομείς αιχμής της οικονομίας (τουρισμός, ενέργεια, κατασκευές, γεωργία κ.λπ.). Τα προγράμματα αυτά δεν έχουν δίδακτρα.
 Για πρώτη φορά θεσμοθετείται ένα όργανο σε επίπεδο περιφέρειας, το Ακαδημαϊκό Συμβούλιο Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας (Α.Σ.Α.Ε.Ε.), το οποίο περιλαμβάνει εκπροσώπους όλων των Πανεπιστημίων, Τ.Ε.Ι. και των Ερευνητικών Κέντρων (Ε.K.), από την οικεία ή άλλη Περιφέρεια. Τα Α.Σ.Α.Ε.Ε. θα έχουν ως κύριο σκοπό τη χάραξη στρατηγικής για την ανάπτυξη του ενιαίου χώρου σε περιφερειακό επίπεδο, εκτιμώντας της αναπτυξιακές προοπτικές που έχει κάθε ίδρυμα, τη δυνατότητα εκπαιδευτικών και ερευνητικών συνεργειών μεταξύ των ιδρυμάτων και τη διαμόρφωση κρίσιμων κοινών υποδομών, και τη διασύνδεση την ενδυνάμωση του Ενιαίου Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας και την ανάπτυξη συνεργειών με κοινωνικούς και παραγωγικούς φορείς σε τοπικό επίπεδο. Δεν παίρνουν καμία πρωτοβουλία χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των Ιδρυμάτων.
 Συναίνεση στις λειτουργίες διοίκησης και αντιπροσώπευσης στα Α.Ε.Ι.:

• κατάργηση Συμβουλίων Διοίκησης,
• επαναφορά ασύλου,
• επαναφορά φοιτητικής εκπροσώπησης στα όργανα διοίκησης,
• συγκρότηση Πρυτανικού Συμβουλίου,
• εξασφάλιση της μεγαλύτερης δυνατής αντιπροσωπευτικότητας στα ανώτερα όργανα μέσω της ξεχωριστής εκλογής Πρύτανη, Αντιπρυτάνεων,
• ενίσχυση του ρόλου των Κοσμητειών, επαναφορά του Διοικητικού Συμβουλίου στα Τμήματα,
• συμμετοχή όλων των Τμημάτων στη Σύγκλητο,
• Ταυτοχρόνως στο νομοσχέδιο δίνονται αρμοδιότητες στα Α.Ε.Ι. που διευρύνουν το αυτοδιοίκητό τους.

 Ειδικότερα, οι συμμετοχικές διαδικασίες στα Α.Ε.Ι. θα ενισχυθούν σημαντικά με την επαναφορά της εκλογής των Αντιπρυτάνεων και μάλιστα σε ξεχωριστό ψηφοδέλτιο από του Πρυτάνεις και με μονοσταυρία. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, όλοι οι διοικούντες θα έχουν την δημοκρατική τους νομιμοποίηση, χωρίς την δημιουργία στεγανών. Στα συλλογικά όργανα επανέρχεται η φοιτητική συμμετοχή, στην Σύγκλητο θα συμμετέχουν οι Πρόεδροι όλων των Τμημάτων και ταυτόχρονα θα θεσμοθετηθεί το Πρυτανικό Συμβούλιο για την διευκόλυνση της καθημερινής διοίκησης των Ιδρυμάτων. Σημαντικότατη θεωρούμε και την ρητή επαναφορά του θεσμού του πανεπιστημιακού ασύλου, με όλο το συμβολικό περιεχόμενο για την δημοκρατία στα Α.Ε.Ι. που ο όρος και η συνθήκη αυτή υπαγορεύει.
 Ακαδημαϊκότητα: ενίσχυση της διαφάνειας στη λειτουργία όλων των οργάνων διοίκησης, ξεκάθαροι κανόνες για τις Επιτροπές Ερευνών και τα Κέντρα Δια Βίου Μάθησης, για τους Ε.Λ.Κ.Ε., κανόνες για την προώθηση της διαδικασίας των επαγγελματικών δικαιωμάτων, κανόνες διαφάνειας και λογοδοσίας για τη λειτουργία των Π.Μ.Σ., τα οποία με το ισχύον νομικό πλαίσιο εμφανίζουν παθογένειες, όπως τα υψηλότατα δίδακτρα, οι υπέρογκες αμοιβές των διδασκόντων, η αμφίβολη ποιότητα σπουδών πολλών προγραμμάτων, η ανύπαρκτη αξιολόγηση στα Π.Μ.Σ., που δεν τιμούν ούτε τα Πανεπιστήμια και ΤΕΙ ούτε τους ακαδημαϊκούς δασκάλους.
 Ενίσχυση των νέων επιστημόνων: Ειδικές ρυθμίσεις ώστε να προσλαμβάνονται νέοι επιστήμονες στις κενές θέσεις διδασκαλίας στα Π.Μ.Σ. Τέτοια ρύθμιση που να «ανοίγει» τα Π.Μ.Σ. σε νέους επιστήμονες γίνεται για πρώτη φορά. Με ποικίλους περιορισμούς που τίθενται στις απολαβές των μελών Δ.Ε.Π. από Π.Μ.Σ. δημιουργούμε ανάγκες για θέσεις συμβασιούχων διδασκόντων που θα καλυφθούν από νέους επιστήμονες. Τα νεότερα μέλη του διδακτικού προσωπικού (Ε.ΔΙ.Π. και Επίκουροι Καθηγητές) αποκτούν δικαιώματα στη διοίκηση που δεν είχαν ποτέ άλλοτε (π.χ. οι Επίκουροι εκλέγονται Διευθυντές Τομέων και, σε ειδικές περιπτώσεις, εκτελούν χρέη Προέδρου Τμήματος, οι Ε.ΔΙ.Π. αποκτούν αυτοδύναμη διδασκαλία μόνο με αποφάσεις Γ.Σ. Τμημάτων κλπ.).
 Αναμόρφωση του πλαισίου λειτουργίας των Π.Μ.Σ. Τα Π.Μ.Σ. αποτελούν το πλέον δυναμικά αναπτυσσόμενο κύκλο σπουδών που παρέχουν τα ελληνικά Α.Ε.Ι. Η ανάπτυξή τους την τελευταία δεκαπενταετία αποτελεί δείκτη των δυνατοτήτων που υπάρχουν. Η ταχύτητα όμως στην ίδρυση Π.Μ.Σ. δημιούργησε ένα εν πολλοίς άναρχο τοπίο με μεγάλη ανομοιογένεια στη δομή, το επίπεδο και τη χρήση των πόρων. Σε ορισμένες περιπτώσεις η πρόσβαση σε αυτά τα προγράμματα είναι αδύνατη για τους οικονομικά αδύναμους φοιτητές. Στόχος της νομοθετικής παρέμβασης είναι να περιγραφούν οι ακαδημαϊκοί όροι και οι λειτουργικές προϋποθέσεις που θα διασφαλίσουν υψηλής ποιότητας μεταπτυχιακές σπουδές αποκλείοντας ακραίες περιπτώσεις. Ταυτόχρονα λαμβάνεται μέριμνα, ώστε να διασφαλιστεί η ελεύθερη πρόσβαση των φοιτητών στα Π.Μ.Σ. ανεξάρτητα από την οικονομική τους κατάσταση. Συστηματοποιούμε με το νομοσχέδιο και τον 3ο κύκλο σπουδών, με διατάξεις για τη διαδικασία επιλογής υποψηφίων διδακτόρων, τον ορισμό των επιβλεπόντων και των τριμελών συμβουλευτικών επιτροπών, τις υποχρεώσεις των υποψηφίων διδακτόρων και την διαδικασία υποστήριξης της διατριβής. Καθιερώνεται η αξιολόγηση τους από δύο διαφορετικές ακαι ανεξάρτητες διαδικασίες.
 Ενίσχυση του διεθνούς ρόλου των Α.Ε.Ι.: θεσμοθέτηση διδασκαλίας μέρους ή συνόλου ενός προγράμματος προπτυχιακών σπουδών σε ξένη γλώσσα (με συνεργασίες των Α.Ε.Ι. και του Διεθνούς Πανεπιστημίου), ξεκάθαρο πλαίσιο λειτουργίας διεθνών συνεργασιών στα Π.Μ.Σ., δημιουργία παραρτημάτων Α.Ε.Ι. στο εξωτερικό.
 Ενίσχυση της έρευνας: στο νομοσχέδιο διευθετούνται πολλά ζητήματα που αφορούν την λειτουργία των Ε.Λ.Κ.Ε. των Α.Ε.Ι. και Ε.Κ., ώστε να υπάρξει ένα ευέλικτο θεσμικό πλαίσιο που αποτυπώνει τις βασικές αρχές του δημόσιου λογιστικού προσαρμοσμένες στις ανάγκες διαχείρισης των ερευνητικών προγραμμάτων. Σκοπός του νομοσχεδίου στον τομέα αυτό είναι η διαφάνεια στην λειτουργία των ερευνητικών κέντρων και των Ε.Λ.Κ.Ε. των Α.Ε.Ι., η λογοδοσία των προσώπων που διαχειρίζονται κονδύλια έρευνας και η ευελιξία στη διαχείριση των κονδυλίων των ερευνητικών, αναπτυξιακών και λοιπών προγραμμάτων που υλοποιούν τα Α.Ε.Ι. και τα ερευνητικά κέντρα της χώρας.
 Ρύθμιση της σχέσης ακαδημαϊκών σπουδών και επαγγελματικών δικαιωμάτων: Η Πολιτεία για δεκαετίες αγνόησε το πρόβλημα των επαγγελματικών δικαιωμάτων των αποφοίτων από πολλά Τμήματα των Α.Ε.Ι. Αυτό έδινε «χώρο» για κάθε λογής ταξικές πολιτικές υπέρ της ιδιωτικής μεταλυκειακής εκπαίδευσης. Το πρόβλημα αυτό αποτελεί ένα από τα πιο σύνθετα κοινωνικά προβλήματα και για πρώτη φορά δημιουργούνται, με διατάξεις που προβλέπονται στο νομοσχέδιο, συνθήκες επίλυσής του μείζονος αυτού προβλήματος. Σήμερα, οι απόφοιτοι σε 195 από τα 431 Τμήματα των Πανεπιστημίων και Τ.Ε.Ι. δεν έχουν επαγγελματικά δικαιώματα. Το Υπουργείο έχει ήδη συλλέξει τις προτάσεις των Τμημάτων συναφών αντικειμένων με στόχο τη θεσμοθέτηση των προσόντων που αποκτούν οι απόφοιτοι ομοειδών Τμημάτων. Στο νομοσχέδιο, με την απονομή μετά από αίτηση τους, του ενιαίου τίτλου σπουδών μεταπτυχιακού επιπέδου στα Τμήματα που έχουν πενταετή προγράμματα σπουδών και την δημιουργία επιτροπών με εκπροσώπους των μηχανικών των Πολυτεχνικών Σχολών, αλλά και των Σχολών Μηχανικών των Τ.Ε.Ι., δημιουργούνται για πρώτη φορά οι όροι επίλυσης αυτού του τόσο σοβαρού προβλήματος. Ταυτόχρονα, στα πλαίσια της διεύρυνσης της πρόσβασης σε ποιοτική δημόσια εκπαίδευση εντάσσονται και η πρωτοβουλία της δημιουργίας διετών δομών εντός των Α.Ε.Ι., που θα απευθύνονται σε αποφοίτους ΕΠΑ.Λ. και θα παρέχουν αναβαθμισμένα πιστοποιημένα διπλώματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης.
 τη θέσπιση τίτλου σπουδών ενοποιημένου μάστερ στα τμήματα πενταετούς φοίτησης (όπως απαιτούσαν εδώ και πολλές δεκαετίες τα Τμήματα αυτά) σε συνδυασμό με τα επαγγελματικά προσόντα αποφοίτων Τ.Ε.Ι.
Με αυτά τα δεδομένα, το νομοσχέδιο αποτελεί μέρος μιας σειράς παρεμβάσεων που μετασχηματίζουν συνολικά τον χάρτη της Ανώτατης Εκπαίδευσης και της Έρευνας στη χώρα μας. Η ανάδειξη της σημασίας του νομοσχεδίου προϋποθέτει την πλαισίωσή του από άλλες πολιτικές παρεμβάσεις όπως:
 Προκηρύξεις 1000 (500+500) θέσεων Δ.Ε.Π. τους τελευταίους 12 μήνες έναντι μηδενικών προκηρύξεων τα προηγούμενα 5 χρόνια. Επιπλέον 500 θέσεις θα δοθούν εντός του 2018 (Όσοι κόπτονταν για τη διαρροή επιστημονικού δυναμικού στο εξωτερικό δεν προκήρυξαν ούτε 1 θέση Δ.Ε.Π. επί των κυβερνήσεων τους).
 Ουσιαστική ενίσχυση του προγράμματος υποτροφιών για προπτυχιακούς φοιτητές, μεταπτυχιακούς φοιτητές, υποψήφιους διδάκτορες, μεταδιδάκτορες και ερευνητικές ομάδες (βλ. Παράρτημα του κειμένου), συνολικού ύψους πάνω από 300 εκ.€ για τα επόμενα τέσσερα χρόνια (που αφορούν πάνω από 10.000 προπτυχιακούς και 7.500 μεταπτυχιακούς, υ.δ., μεταδιδάκτορες) με στόχο την ανάσχεση του brain drain, την ενίσχυση της έρευνας και των παραγωγικών δυνάμεων (Όσοι κόπτονταν για την αριστεία δεν έδωσαν ούτε 1 ευρώ σε υποτροφίες για τα καλύτερα μυαλά της χώρας).
 Καθιέρωση και χρηματοδότηση του θεσμού του ακαδημαϊκού υποτρόφου για νέους επιστήμονες που θέλουν να αποκτήσουν διδακτική εμπειρία στα Α.Ε.Ι., με κονδύλια 42 εκ. € και 3.700 ωφελούμενους. (Να θυμίσουμε ότι ακόμα και σήμερα υπάρχουν υποψήφιοι διδάκτορες που χρησιμοποιούνται για την κάλυψη διδακτικών αναγκών των ΑΕΙ, χωρίς την παραμικρή αναγνώριση της διδακτικής τους προϋπηρεσίας).

*ο Παναγιώτης Ερμείδης είναι γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής Β΄ Θεσσαλονίκης